Lekcja odwrócona opracowana dla klasy trzeciej o profilu biologiczno-chemicznym
Cele lekcji
- analizowanie faz cyklu miesiączkowego z uwagi na zmiany w jajniku i zmiany
w obrębie błony śluzowej macicy - wyjaśnianie regulacji hormonalnej cyklu miesiączkowego
- przedstawianie roli syntetycznych hormonów (progesteronu i estrogenów) w regulacji cyklu menstruacyjnego
Termin cykl menstruacyjny odnosi się do zmian, które zachodzą raz w miesiącu w macicy. Cykliczne zmiany w macicy są kontrolowane przez cykl jajnikowy, podczas którego zachodzą cykliczne zmiany w jajnikach. Dlatego żeński cykl rozrodczy jest tak naprawdę jednym, zintegrowanym cyklem, angażującym dwa narządy, macicę i jajniki. Średnia długość cyklu wynosi 28 dni (u różnych kobiet może się wahać od 20 do 40 dni). Aktywność hormonalna łączy oba cykle, synchronizując wzrost pęcherzyka jajnikowego i owulację ze zmianami w endometrium (błonie śluzowej macicy), które umożliwiają zagnieżdżenie i podtrzymywanie rozwoju zarodka.
Przeanalizuj tekst zawarty w podręczniku na stronach 452-455, na podstawie którego dowiesz się, że zmiany w jajniku obejmują 3 fazy (folikularną inaczej pęcherzykową, owulację i fazę lutealną inaczej ciałka żółtego). Zmiany w endometrium macicy obejmują 4 fazy (menstruacyjną, odbudowy, wydzielniczą i martwiczą).
Zwróć uwagę na regulację hormonalną każdej faz jajnikowych i macicznych.
Dla lepszego ugruntowania wiedzy obejrzyj filmy o cyklu miesiączkowym, o fazie folikularnej, o fazie lutealnej.
Teraz możesz przystąpić do wykonania zadań związanych z tematem. Pamiętaj, że w każdej chwili podczas wykonywania zadań i podczas lekcji możesz powrócić do filmów lub treści zawartych w podręczniku. Możesz też poprosić o pomoc nauczyciela.
Zadanie 1
Uzupełnij tabelę dotyczącą zmian zachodzących w jajniku i endometrium macicy podczas cyklu miesiączkowego.
Zadanie 2
Uzupełnij tekst dotyczący hormonalnej regulacji zmian jajnikowych podczas cyklu miesiączkowego. Wybierz terminy spośród podanych.
progesteron ujemne sprzężenie zwrotne dodatnie sprzężenie zwrotne estradiol owulacja ciałko żółte FSH LH wzrost spadek
Cykl jajnikowy rozpoczyna się w momencie uwalniania z podwzgórza GnRH, który stymuluje przedni płat przysadki do wydzielania małych ilości dwóch gonadotropin ……………….. i …………….. . Hormon stymulujący pęcherzyki (FSH) pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych. Komórki rosnących pęcherzyków zaczynają wydzielać …………………. . Przez większość fazy pęcherzykowej podczas której zachodzi wzrost pęcherzyka jajnikowego i dojrzewanie oocytu przyrost estradiolu jest niewielki. Niskie stężenie estradiolu hamuje wydzielanie FSH i LH przez przysadkę na zasadzie ……………….. ………………… …………………. Gwałtowny wzrost wydzielania estradiolu przez rosnący pęcherzyk jajnikowy powoduje ………………. stężenia FSH i LH na zasadzie ………………………….. ……………….. …………………… . Faza folikularna kończy się ………………., która następuje mniej więcej jeden dzień po szczycie wydzielania LH i FSH. W odpowiedzi na szczyt wydzielania LH pęcherzyk jajnikowy pęka uwalniając oocyt II rzędu. Następnie rozpoczyna się faza lutealna. Komórki pozostałe po pękniętym pęcherzyku pod wpływem LH przekształcają się w ……………… ……………. . W odpowiedzi na stymulację LH wydziela ono estradiol i w większym stopniu …………………. . Wzrastające stężenie tych hormonów oddziałuje przez ……………….. ………………….. ………………….. na podwzgórze i przysadkę mózgową. Powoduje to hamowanie uwalniania FSH i LH, co prowadzi do obniżenia ich stężenia we krwi, co z kolei zapobiega dojrzewaniu kolejnego pęcherzyka jajnikowego, na wypadek, gdyby powstała ciąża.
Zadanie 3
Jakiego wpływu na owulację należy się spodziewać u kobiety, która tuż po rozpoczęciu nowego cyklu menstruacyjnego zaczyna przyjmować estrogeny i progesteron? Odpowiedź uzasadnij odpowiednim argumentem.
………………………………………………………………………..
Zadanie 4 (matura sierpień 2010)
Na schemacie przedstawiono procesy zachodzące w jajniku podczas owulacyjnego cyklu miesiączkowego kobiety oraz towarzyszące im zmiany poziomu hormonów płciowych w jej krwi.
Zaznacz właściwe zakończenie zdania.
Poziom hormonu B w przebiegu cyklu bezowulacyjnego w porównaniu z cyklem owulacyjnym będzie
a. niższy
b. wyższy
c. nie zmieni się
b) Wyjaśnij, dlaczego niedoczynność ciałka żółtego w pierwszych miesiącach ciąży jest zagrożeniem dla rozwoju zarodka.
………………………………………………………………
Zadanie 5
Na podstawie tekstu i własnej wiedzy oceń prawdziwość poniższych informacji, wpisując literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F, jeśli jest fałszywa.
U samic wszystkich ssaków w okresie poprzedzającym owulację zachodzi pogrubienie endometrium, ale tylko u człowieka i niektórych naczelnych występuje cykl menstruacyjny. U innych ssaków mamy do czynienia z cyklem rujowym, w którym jeśli nie następuje ciąża, macica resorbuje endometrium i dlatego nie występuje krwawienie. Kobiety mogą wykazywać aktywność seksualną w każdym momencie cyklu menstruacyjnego, ale ssaki, u których występuje cykl rujowy, kopulują zwykle w okresie owulacji. Ten okres aktywności seksualnej nosi nazwę rui (estrus z łac. oestrus – „szał”, „szaleństwo”) i jest jedynym momentem, w którym samica jest zdolna do kopulacji. (…..)
Zarówno długość jak i częstotliwość występowania cyklu reprodukcyjnego są różne u różnych ssaków. Jeden cykl rujowy w ciągu roku występuje u niedźwiedzi i wilków, u słoni zaś jest ich kilka. U szczurów pojedynczy cykl rujowy trwa 5 dni, a cykle występują przez cały rok.
(Biologia Campbella, 2016)
- Wszystkie ssaki mają cykle menstruacyjne.
- Endometrium jest złuszczane w cyklu menstruacyjnym, a w cyklu rujowym resorbowane.
- Cykl rujowy zachodzi częściej niż menstruacyjny.
- W cyklu rujowym owulacja występuje przed pogrubieniem endometrium.